Schuldgevoel

Het is verbazingwekkend hoe snel er schuldgevoel kan optreden voor de kleinste, meest betekenisloze dingen in ons leven. Iets voor jezelf doen, nee zeggen op je werk of in je relatie… 


Schuldgevoel is een emotioneel waarschuwingssignaal dat de meeste mensen leren tijdens hun sociale ontwikkeling in de kindertijd. Het zorgt er voor dat je voor, tijdens of na een bepaald gedrag je eigen daden onderzoekt. Als schuldgevoel je op deze manier feedback geeft fungeert het als een gids. Het vertelt ons waar onze grenzen liggen en waar we moeten veranderen. 


Soms verandert schuldgevoel in een gewoonte, een automatisch reflex bij alles wat je aan het doen bent, vooral als het met anderen te maken heeft. Als schuldgevoel buitensporig groot wordt  dan is het geen gids meer maar wordt het een demon. 


Voortdurend geconfronteerd worden met dit vaak knagende gevoel heeft een verlammende werking. Het blokkeert je stroom van energie in het heden voor iets dat al heeft plaatsgevonden. Het ontneemt plezier. Als je een dagje met je vriendin gepland hebt maar je voelt je schuldig omdat je je gezin thuis hebt gelaten kan dit knagende gevoel gedurende de dag behoorlijk in de weg zitten. Als een deel van jezelf in beslag genomen wordt door schuldgevoel kun je eigenlijk niet meer volledig genieten.


Omdat schuldgevoel vaak samen gaat met zelfevaluatie en een reeks aan malende gedachten, is het heel ontvankelijk voor vertekening. Irreële gedachten kunnen ervoor zorgen dat je je onterecht schuldig voelt.


‘Valse schuld’ ook wel een schuldcomplex genoemd, kan er als volgt uitzien:

• je constant zorgen maken dat je misschien anderen van streek hebt gemaakt
• altijd analyseren of je de dingen beter had kunnen doen
• je schuldig voelen over dingen die je niet eens hebt gedaan, of voor het hebben van slechte gedachten
• verantwoordelijkheid nemen als anderen in een slecht humeur zijn
• het vaak gebruik maken van de termen 'zou moeten' en 'zou kunnen hebben' 
• een klein ding dat fout ging veranderen in een dag van intense zelfkritiek
• een constante overtuiging dat als dingen niet goed gaan, dit komt door iets dat jij misschien wel hebt gezegd of gedaan 
• anderen de schuld geven of psychologische projectie uitvoeren (een afweermechanisme tegen schuld)
• snel van schuld naar schaamte gaan (je niet alleen schuldig voelen voor wat je gedaan zou kunnen hebben, maar ook voor wie je bent).

Hoe groter het schuldgevoel is hoe meer we ons proberen te bevrijden van dit gevoel door ons onberispelijk te gedragen. We mogen geen fouten maken, niet falen en niemand teleurstellen en ga zo maar door. We creëren zelf een toeziend oog, dat voortdurend meekijkt of we het wel goed doen. Als een gedeelte van jezelf voortdurend  toezicht houdt op dat wat je aan het doen bent kun je niet volledig genieten en ontneemt het je de motivatie iets nieuws te proberen. Hier lekt niet alleen veel energie in weg, het ontneemt je aan spontaniteit en plezier hebben. Het zorgt voor een constante aanwezige spanning. 


Bekropen door schuldgevoelens willen we ons het liefst verbergen. We denken dat wat we in ons hebben op de een of ander opzicht gebreken vertoont en dat als we onszelf blootgeven, iedereen die gebreken in volle glorie zal zien. Het blokkeert onze energie en diep van binnen ontstaat er een innerlijke hardnekkige criticus. Deze criticus is druk in de weer onrealistisch kritiek te verzamelen waardoor onze gedachten gaan tollen en we voortdurend een gevoel van spanning bij ons hebben. 


Doorbreek de gedachten cyclus
Soms is het nodig je kritische overtuigingen over jezelf een onder de loep te nemen. Door jezelf de volgende vragen te stellen kun je helderheid creëren. 

• Uit welke overtuiging komt de gedachte voort
  
• dat bijvoorbeeld tijd voor jezelf egoïstisch is?
• Waar heb je deze overtuiging geleerd?
• Aan wie komt ze ten goede?
• Wat is het effect van het aannemen van deze overtuiging?
• Wat is je eigen overtuiging en waarop is die gebaseerd?
• Wat zijn de gevolgen van je daden? 
• Heeft het schadelijke gevolgen voor jou of voor anderen?
• Hoe kun je steun krijgen voor je daden als je van mening bent dat die juist zijn?

Schuld kan zo diep verankerd zijn in de manier waarop je jezelf en anderen ziet dat het extreem moeilijk is om dingen alleen te ontwarren. Gesprekstherapie kan helpen te identificeren hoe schuld je leven leidt, wat de wortels zijn en hoe je vanuit een duidelijker perspectief kunt beginnen te opereren.

'Schuldgevoel is als een zak stenen, je kunt het gewoon neerzetten.
Voor wie draag je het eigenlijk?'