Jezelf zijn? Makkelijk gezegd dan gedaan!

Jezelf zijn is makkelijker gezegd dan gedaan. Vooral in een langdurige relatie met een ander leert de ervaring ons dat we het juist moeilijker vinden om bij onszelf te blijven en onze eigen waarheid te spreken. We raken zo op elkaar ingespeeld dat we onze eigenheid daarmee verliezen.  


Je zou kunnen zeggen dat je aan het begin van je relatie het meest jezelf bent. Je laat dan nog het meest je eigenheid zien, je komt van een pad alleen en je weet ergens dat je juist gekozen bent om wie je bent. Ook je partner is dan nog het meest zichzelf. Iemand die los van jou staat straalt een bepaalde aantrekkingskracht uit. Het nog niet helemaal kennen van de ander en dan deelgenoot worden van zijn of haar leven voelt heel speciaal, we noemen dit intimiteit. Het niet zeker weten of de ander voor jou zal blijven kiezen houdt je gemotiveerd. De spanning van het ontdekken van de ander, het niet alles weten zorgt voor dat fijne avontuurlijke gevoel wat we vaak zo kennen van het begin van de relatie. 


Natuurlijk helpt het grandioos dat je verliefd bent en je hormonen aanmaakt waardoor je de ander door een roze bril ziet. Zo vind je zijn of haar hulpeloosheid in het begin misschien juist schattig en geeft je dat net dat gevoel dat je iets kunt betekenen voor de ander. Gek genoeg merk je dat je na een jaar of tien je juist gruwelijk ergert aan het feit dat jij steeds degene bent die iets voor je rekening neemt en je zo veel meer verantwoordelijk voelt.


Ook evolutionair gezien is het verklaarbaar dat we onszelf in het begin niet toestaan te kritisch te zijn zodat we kunnen versmelten in elkaar en samen een fundament kunnen gaan vormen voor eventueel een gezin, het kopen van een huis en andere en andere belangrijke beslissingen die op je gezamenlijke pad komen. Er zijn theorieën die er van uitgaan dat we van oorsprong ons willen voortplanten en dan kan een al te kritische houding naar de ander behoorlijk in de weg staan. 


‘To be forever as one’, is vaak wat ons voorgeschoteld wordt in media en romantische films. Versmelting is zeker noodzakelijk om in het begin tot elkaar te komen. Denk hoe de natuur hier op ingespeeld is door de baby’s een hoge aaibaarheidsfactor te geven, prachtige grote ogen en heerlijke baby geur. Dit alles helpt om de ouders waar de baby afhankelijk van is aan zich te binden en één te worden.


Deze fase van versmelting is van nature niet bedoeld om oneindig door te gaan. Zoals het voor iedere puber na de initiële versmelting met zijn ouders noodzakelijk is zich los te maken en zijn eigen benen te vinden is dit niet anders in een partnerrelatie. Daarmee bedoel ik niet dat losmaken en het vinden van je eigen fundament het einde van de relatie is en je eigen pad verder volgt. De volgende fase is samen een nieuw evenwicht vinden in het samenzijn op basis van ieders eigenheid. Veel relatie problemen ontstaan wanneer men op een onnatuurlijke manier vasthoudt aan het versmelten, het elkaar nodig hebben in plaats van elkaar willen. 


Je gaat dat wat jouw tot een geheel maakt niet riskeren en op het randje zetten. Dus meer en meer trek je je zijden handschoentjes aan en kom je samen in de spaarstand. Bepaalde onderwerpen zijn niet meer bespreekbaar omdat je elkaar wilt sparen en beschermen voor onplezierige confrontaties. Ik ben alleen okay als jij ook okay bent wordt de status quo. Zonder dat je er erg in hebt, ga je je aanpassen, niet te veel golven maken en daardoor wordt het dus lastig om volledig jezelf te zijn. Jezelf zijn betekent integer met jezelf omgaan en je eigen waarheid spreken, ook als dat betekent dat de ander het niet met eens is met jou. Het is het aan jezelf vast kunnen houden ook als het stormt in de relatie.


Hoe komt het dat we vaak aan deze initiële fase van versmelting vast houden en we weerstand voelen om onze eigenheid weer op te zoeken. Het antwoord is tweeledig. Enerzijds komt het omdat versmelting een schijn veiligheid en afhankelijkheid creëert. Het zo op elkaar afgestemd zijn creëert een zekere voorspelbaarheid en daarmee een schijn veiligheid. Een valse rust waar je aan gewend raakt. Je weet precies wat je wel en niet moet zeggen om de goede sfeer te behouden. En vaak weet je ook wel hoe de ander gaat reageren op wat jij zegt.  Elkaar uit de weg gaan kan enorm handig zijn in een druk gezin of in een relationele dynamiek waar weinig geoefend is om te gaan met confrontaties. Je communiceert en beweegt je steeds op het zelfde stukje terrein wat veilig is. 


Het mag dan wel zo zijn dat we van nature ook een drang hebben om onze eigenheid weer gestalte te geven, we hebben hierin vaak geen voorbeeldfiguren gehad. We hebben dus niet kunnen afkijken van onze ouders of opvoeders hoe je je eigen waarheid spreekt en aan jezelf vasthoudt. Hoe doe je dat precies, de ander confronteren met misschien iets onplezierigs en wèl in gesprek blijven? Onze associatie met confrontaties herinnert ons in de meeste gevallen aan vervelende ruzies en een argumentale sfeer waarin juist de verbinding verbroken werd. Niet zo gek dus dat we vanuit onze oude patronen liever geen golven maken en graag geloven in een schijn veiligheid. 


Maar is de sfeer dan echt zo goed of ben je ergens zelf aan het compenseren? Vaak is het laatstehet geval en houden we dat wat er werkelijk in ons omgaat voor ons zelf. Zo brokkelt langzaam maar zeker je eigenheid af omwille van die ‘veilige sfeer’.
‘To be together as one´ wordt op den duur de killer van intimiteit omdat beetje bij beetje sleur om de hoek komt kijken. 

Ergens voelen de meeste partners wel aan dat het tijd is om de relatie uit de zijlijn te halen en elkaar weer face to face te benaderen. We beginnen ons voorzichtig te uiten maar schrikken snel omdat het vaak resulteert in ruzies en conflicten. We vallen vaak terug op ‘jij-en’ en ‘ik-ken’ en staan binnen de kortste keren tegenover elkaar. “Als jij zo doet, dan voel ik me zo”, “Hoe kun jij dat nou zeggen, jij gaat zelf altijd…”

Wat nodig is om in gesprek met de ander te kunnen blijven wordt differentiatie genoemd.
Differentiatie, is de manier waarop we ‘aan onszelf vasthouden’ terwijl we verbonden blijven met onze partner. Differentiatie verwijst naar het terug kunnen vallen op je eigen stevige fundament. Hiervoor is het dus zo belangrijk dat je weer je eigen benen voelt en je een geheel vormt zonder het stukje van de ander. Meer over differentiatie en hoe communicatie kan klinken zal ik verder uitleggen in een van mijn volgende blogs. 


Mijn relatietherapie is gebaseerd op de gedachtengangen van David Scnarch (Psycholoog en auteur) en Ester Perel (Psychotherapeut, auteur en spreker). Veel van hun gedachtengoed komt samen in deze blog. Wil je meer van hun lezen of weten, google dan hun namen. Er staan on-line,  youtube filmpjes, podcasts en Ted Talks van deze twee experts op het gebied van sex en relaties.