Eerst leren remmen, voor je gaat gassen

De kracht van zelfregulatie in trauma-therapie

Als ik werk met cliënten die trauma hebben ervaren, weet ik dat het niet alleen belangrijk is om naar de diepere oorzaken van hun trauma te kijken, maar ook om te zorgen voor een veilige ruimte waarin ze zich gecontroleerd en ondersteund voelen. Het vermogen om emoties te reguleren speelt hierbij een cruciale rol. In mijn trauma-therapieën leer ik mijn cliënten niet alleen hoe ze pijnlijke herinneringen kunnen verwerken, maar ook hoe ze de "remmen" kunnen gebruiken om angstige en opwindende emoties in toom te houden, voordat ze zich overgeven aan de pijn van die herinneringen.

De valkuil van overprikkeling in trauma-therapie

Een van de grootste valkuilen in trauma-therapie is het verkennen van traumatische herinneringen zonder eerst voldoende aandacht te geven aan de emotionele regulatie van de cliënt. Wanneer iemand zich te snel in zijn of haar pijnlijke herinneringen stort zonder de juiste controle over hun emoties, kan dit het therapeutische proces verstoren. In plaats van heling kan dit leiden tot meer angst, paniek, of zelfs een verslechtering van de toestand van de cliënt.

Uit mijn eigen ervaring en uit wetenschappelijke literatuur blijkt dat het proces van trauma-therapie niet alleen gaat over het ophalen van pijnlijke herinneringen, maar vooral over het leren beheersen van de emoties die erbij komen kijken. Dit is de basis voor de therapie die ik bied: eerst leren "remmen", en pas daarna versnellen.

Wat bedoelen we met "de remmen leren gebruiken"?

Wanneer ik met een cliënt werk, gebruik ik vaak de metafoor van "remmen leren gebruiken" om aan te geven hoe belangrijk het is om controle te hebben over je emoties. Je kunt het vergelijken met autorijden: voordat je snelheid maakt, moet je eerst leren hoe je kunt vertragen of stoppen. Hetzelfde geldt voor trauma-therapie. Voordat we beginnen met het oprakelen van traumatische herinneringen, is het cruciaal dat mijn cliënten leren hoe ze hun lichaam en emoties kunnen kalmeren. Dit geeft hen de mogelijkheid om de intense "golf van angst" die vaak gepaard gaat met traumatische herinneringen, te beheersen.

Het doel is altijd om mijn cliënten de controle over hun reacties terug te geven. Pas wanneer ze in staat zijn om hun emoties te reguleren, kunnen ze de diepte van hun trauma onderzoeken zonder dat ze overweldigd raken. Dit zorgt ervoor dat ze het proces in hun eigen tempo kunnen volgen.

De wetenschap achter trauma en de hersenen

Het begrijpen van de neurofysiologie van trauma helpt mij om te begrijpen waarom deze "remmen" zo belangrijk zijn in mijn werk. Wanneer een cliënt traumatische herinneringen herbeleeft, wordt het autonome zenuwstelsel geactiveerd, wat resulteert in de bekende "vecht-, vlucht- of bevriesreactie". Het limbisch systeem, dat verantwoordelijk is voor het verwerken van emoties, raakt overprikkeld, terwijl het deel van de hersenen dat betrokken is bij rationeel denken (de hersenschors), tijdelijk minder actief kan zijn.

De hippocampus, die normaal gesproken helpt om herinneringen te verwerken en van elkaar te onderscheiden, is bijzonder gevoelig voor stresshormonen die vrijkomen bij trauma. Wanneer deze hormonen te hoog zijn, kan de hippocampus moeite hebben om de traumatische herinneringen van de realiteit te onderscheiden, wat leidt tot flashbacks of paniekaanvallen. Daarom is het van groot belang dat mijn cliënten eerst hun stressniveaus onder controle krijgen, voordat we de traumatische herinneringen gaan behandelen.

Hoe het er in de praktijk uitziet

Een voorbeeld uit mijn eigen praktijk maakt dit proces duidelijk. Ik werkte met een cliënte die als kind fysiek werd geconfronteerd met agressie van haar moeder. Elke keer als ze haar moeder tegenkwam, raakte ze onmiddellijk in een overprikkelde toestand, met lichamelijke symptomen zoals trillingen, een versnelde hartslag en een gevoel van paniek. In plaats van meteen te beginnen met het bespreken van haar pijnlijke herinneringen, besloot ik eerst met haar te werken aan het kalmeren van haar lichaam.

Ik vroeg haar om simpelweg te erkennen wat ze op dat moment voelde en haar aandacht te richten op de fysieke sensaties in haar lichaam. Door haar te helpen haar eigen reacties beter te begrijpen en haar technieken aan te bieden om de spanning in haar lichaam te verlichten – zoals het vertragen van haar ademhaling – stelde ik haar in staat om weer controle te krijgen. Dit gaf haar brein, en met name haar hippocampus, de ruimte om rationeel na te denken, in plaats van direct in de overlevingsmodus te schieten. Het resultaat was dat ze meer controle had over haar emoties en beter in staat was om haar gevoelens te begrijpen en aan te pakken.

Het belang van veiligheid en zelfregulatie in trauma-therapie

Mijn belangrijkste doel in trauma-therapie is om mijn cliënten te helpen zich veilig te voelen in het moment. Dit begint altijd met het ontwikkelen van het vermogen om kalm te blijven, te vertragen en de "remmen" in te schakelen wanneer de emoties of herinneringen te overweldigend worden. Het idee is niet om de traumatische herinneringen te vermijden, maar om ze pas aan te pakken wanneer de cliënt het gevoel heeft dat hij of zij de controle heeft over de situatie.

Zelfregulatie is de sleutel tot het versterken van de veerkracht van mijn cliënten. Het stelt hen in staat om het verleden te confronteren zonder volledig overmand te worden door de intensiteit van hun emoties. Het helpt hen om het trauma te begrijpen en ermee om te gaan op een manier die helend is.

Het pad naar herstel: leren "remmen" voordat je versnelt

Trauma-therapie is een proces van zorgvuldige begeleiding. In mijn werk begin ik altijd met het versterken van de zelfbeheersing en het ontwikkelen van technieken waarmee cliënten hun emoties kunnen kalmeren. Pas wanneer deze basis is gelegd, kunnen we samen dieper ingaan op de traumatische herinneringen, op een manier die veilig en beheersbaar is voor de cliënt.

Het leren van "remmen" voordat we versnellen zorgt ervoor dat de cliënt de controle behoudt over zijn of haar reacties en emoties. Dit geeft ruimte om het herstelproces in je eigen tempo te volgen, zonder dat je het risico loopt je overmand te voelen door de intensiteit van wat je vroeger hebt ervaren.